Alkohol i Alkoholizm

Alkohol, a dokładniej etanol, jest jedną z najpopularniejszych ludzkich używek. Spożywany sporadycznie w umiarkowanych ilościach potrafi przynieść wiele radości. Jednakże jego nadmierna konsumpcja może być przyczyną następujących problemów zdrowotnych:

 fizyko-chemiczne uszkodzenie narządów wewnętrznych (omawiane w dalszej części artykułu);
 uzależnienie od alkoholu;
 problemy socjalne. 

Niepożądane działanie etanolu na organizm, bez względu na formę, w jakiej się go spożywa (piwo, wino, wódka), zaczyna się już przy niewielkich ilościach i regularnym użyciu, gdy dochodzi do sumowania się przewlekłych mikrodawek, np. przy kulturalnej i codziennej konsumpcji lampki wina do obiadu.

Zaawansowaną formą nadużywania alkoholu jest uzależnienie, kiedy człowiek traci kontrolę nad jego spożyciem.

Wątroba jest narządem, do którego docierają i przez który transportowane są wszelkie substancje wchłaniane w jelicie cienkim, w tym strawione pokarmy i niepożądane, substancje toksyczne, w tym alkohol. Toksyny, które docierają do wątroby, powodują uszkodzenie komórek narządu, czyli hepatocytów, oraz miejscowy stan zapalny. Efektem są uszkodzenie hepatocytów w postaci m.in. stłuszczenia oraz następstwa stanu zapalnego w postaci marskości i nowotworów wątroby, nadciśnienia wrotnego oraz żylaków przełyku.

Uszkodzenie komórek wątroby powoduje niedostateczną produkcję ważnych substancji, w tym albumin i czynników krzepnięcia, co skutkuje pojawieniem się obrzęków, wodobrzusza oraz spotanicznych krwawień. Z kolei upośledzenie funkcji odtruwającej wątroby skutkuje przedostawaniem się toksyn do głównego krążenia organizmu i pojawienia się uszkodzenia mózgu w postaci  tzw. encefalopatii wątrobowej.

Końcowym etapem alkoholowego uszkodzenia wątroby jest jej marskość oraz rozwój raka wątrobowokomórkowego (HCC). 

Trzustka jest narządem bardzo wrażliwym na toksyczne działanie etanolu. Alkohol może wywołać ostre zapalenie trzustki, chorobę, która stanowi potencjalne zagrożenie życia; a także przewlekłe schorzenia trzustki pod postacią jej słuszczenia czy toksycznej degeneracji. Przewlekłe choroby trzustki są przyczyną jej niewydolności egzokrynnej, czyli zmniejszenia produkcji enzymów trawiennych, czego efektem są wzdęcia i gorsze wchłanianie pokarmów, a także niewydolności endokrynnej, której skutkiem jest cukrzyca.

Oprócz omówionego powyżej zagrożenia cukrzycą przewlekłe przyjmowanie etanolu wywołuje niekorzystne działanie metaboliczne. Przemiany samego etanolu dostarczają do organizmu 8 kcal na każdy spożyty jego gram. W spożywanych drinkach oprócz alkoholu zwykle zawarty jest również cukier, który jeszcze bardziej zwiększa nadmiar kalorii. Dodatkowo w wyniku metabolizmu etanolu powstaje nadmiar kwasów tłuszczowych, które w formie tkanki tłuszczowej odkładają się w organizmie. Wymienione efekty są przyczyną nadwagi oraz rozwoju cukrzycy i jej przewlekłych następstw, jak miażdżyca, zawał serca, udar mózgu, niewydolność nerek, zaćma, czy nowotwory jelita grubego.

Bardzo wysokie przewlekłe dawki alkoholu prowdzą z kolei do niedożywienia i nieprawidłowego przyswajania substancji odżywczych, a w konsekwencji do chudnięcia i wyniszczenia organizmu. 

Naczęstszym efektem szkodliwego dzialania alkoholu na przewód pokarmowy w mechanizmie bezpośrednim jest zapalenie błony śluzowej żołądka oraz wrzody żoładka, które wywołują bardzo nieprzyjemne dolegliwosci bólowe w nadbrzuszu i mogą być przyczyną krwawień z błony śluzowej.

W mechanizmie pośrednim poprzez wywoływanie marskości wątroby i wtórnych żylaków przełyku oraz żołądka, które mają tendencję do samoistnych, obfitych krwawień alkohol może być przyczyną nagłych zgonów.

Nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko raka przełyku i jelita grubego. 

Przewlekłe używanie i nadużywanie alkoholu wywołuje niedokrwistość, czyli anemię, o mieszanym charakterze, gdyż wynikać może ona z przewlekłej utraty krwi, toksycznego uszkodzenia szpiku, który produkuje komórki krwi, a także z niedoborów żywieniowych. Efektem anemii jest osłabienie, słaba kondycja fizyczna oraz pogłębianie szkodliwego działania alkoholu na mózg.

Alkohol ma wieloczynnikowy wpływ na mózg. Towarzyszące nadużywaniu alkoholu anemia, niedożywienie, niedobory witaminowe, w szczególności witaminy B1 (tiamina) i B12 (kobalmina) oraz nadmiar toksyn we krwi wywołują encefalopatie, czyli uszkodzenia mózgu. Przykładami są np. encefalopatia wątrobowa oraz encefalopatia Wernickego. Encefalopatie objawiają się różnego rodzaju zaburzeniami pamięci, zaburzeniami psychicznymi, zaburzeniami stanu świadomości, a w zaawansowanym stadium nawet śpiączką.

Stanem zagrożenia życia jest również delirium tremens, czyli zespół objawów odstawiennych u osób uzależnionych od alkoholu, który pojawia do kilku dni od  momentu zakończenia spożycia lub ciągu alkoholowego. Objawia się m.in. pobudzeniem psycho-fizycznym, dezorientacją, halucynacjami, zwiększoną potliwością, odwodnieniem, przyspieszoną akcją serca i oddechu, gorączką, a wymaga pilnego leczeczenia szpitalnego.

Nadmierne spożywanie alkoholu ma bardzo niekorzystny bezpośredni oraz pośredni wpływ na serce, czego przykładem jest kardiomiopatia alkoholowa, czyli choroba mięśnia serca skutkująca jego niewydolnością oraz niebezpiecznymi zaburzeniami rytmu serca. 

Alkohol ma wieloczynnikowy wpływ na układ ruchu. Wywoływać może ogólne obniżenie wydolności fizycznej, obniżenie wytrzymałości mięśni (myopatia) i ścięgien oraz zmniejszenie gęstości kości, co skutkuje zwiększoną podatnością na urazy niskoenergetyczne. Z kolei zmiany metaboliczne indukowane alkoholem zwiększają poziom kwasu moczowego i ryzyko rozwoju dny mocznaowej w stawach. Wspomniana wcześniej otyłość nasila procesy zwyrodnieniowe w układzie kostnym i tkankach miękkich układu ruchu. Niedobory witaminowe są przyczyną polineuropatii obwodowej, czyli uszkodzenia nerwów obwodowych, co skutkuje m.in. gorszą koordynacją ruchową i zwiększeniem ryzyka urazów. Niezależnie od powyższgo stany upojenia alkoholowego same w sobie sprzyjają urazom, w szczególności czaszki.

Nadużywanie alkoholu ma negatywny wpływ na odporność głównie poprzez bezpośredni toksyczny wpływ na szpik kostny i pozaszpikowy układ hematopoetyczny, co skutkuje zmniejszoną produkcją białych ciałek krwi (leukocytów) i zaburzeniami ich funkcji. W alkoholizmie obserwuje się często zwiększoną tendencję do zapaleń w układzie oddechowym, w tym w płucach.

W przypadku konieczności przeprowadzenia badań skutków toksycznego działania alkoholu na organizm ludzki lekarz może zalecić m.in.:

Badania laboratoryjne: morfologia, AST, ALT, GGTP, ALP, OB, CRP, albuminy, białko całkowite, INR, APTT, fibrynogen, HBs-Ag, anty-HCV, witamina B1 (tiamina), witamina B12, kwas foliowy, żelazo, TIBC, ferrytyna, glukoza, lipidogram, hemoglobina glikowana, kwas moczowy, kreatynina, Na, K, Mg2+, TSH, fT4, pro-BNP, AFP.
Markery nadużywania alkoholu w ciągu ostatnich tygodni: GGTP, MCV.

Badania obrazowe: USG jamy brzusznej, USG Doppler przepływów wątrobowych, elastografia SWE wątroby, USG wątroby z kontrastem (CEUS), gastroskopia.

Specjalista chorób wewnętrznych >
Gastrolog > 

Dziękujemy uprzejmie za przeczytanie artykułu. Napisz do nas, jeśli potrzebujesz zarezerwować konsultację u lekarza lub wykonać badania medyczne. Zespół lekarzy w Opiece Medycznej Golden Care już od 2011 roku służy pomocą!