Rak trzustki

PRZECZYTAJ O RAKU TRZUSTKI


Opracowanie merytoryczne dr Tomasz Szczepański

    DEFINICJA I EPIDEMIOLOGIA
Trzustka jest położonym w brzuchu narządem miąższowym, który pod względem funkcjonalno-histologicznym składa się z większej części zewnątrzwydzielnicznej, która produkuje sok z enzymami trawiennymi, oraz z mniejszej części wewnątrzwydzielniczej, która produkuje hormony takie jak insulina, glukagon, gastryna, somatostatyna, hormon VIP, czy hormon PP. Sok trzustkowy wydzielany jest do początkowej części jelita cienkiego, czyli do dwunastnicy. Hormony z kolei wydzielane są bezpośrednio do krwi.

Nowotwory trzustki dotyczyć mogą części zewnątrzwydzielniczej, jak i wewnątrzwydzielniczej. Guzy części zewnątrzwydzielniczej stanowią większość przypadków nowotworów narządu, a obejmują one raka trzustki (ok. 90% przypadków) oraz pierwotne nowotwory torbielowate (ok. 5% przypadków).

Pod względem histopatologicznym rak trzustki zwykle jest gruczolakorakiem, rzadziej rakiem pęcherzykowym, rzekomobrodawkowym, anaplastycznym, zarodkowym (pancreatoblastoma). Nowotwory torbielowate z kolei obejmują wewnątrzprzewodowy brodawkowy nowotwór śluzowy (intraductal papillary mucinous neoplasm IPMN), śluzowy nowotwór torbielowaty (mucinous cystic neoplasm MCN), surowiczy nowotwór torbielowaty (serous cystic neoplasm SCN z małym prawdopodobieństwem złośliwości). 

Rak trzustki stanowi 7 miejsce pod względem częstości występowania wśród nowotworów złośliwych i zajmuje 5-6 miejsce pod względem śmiertelności z przyczyn onkologicznych w populacji ogólnej. Jest nowotworem bardzo agresywnym, który cechuje się szybkim wzrostem, naciekaniem, rozprzestrzenianiem w postaci przerzutów oraz działaniem wyniszczającym. 

    CZYNNIKI RYZYKA
Czynniki ryzyka raka trzustki obejmują palenie papierosów, otyłość, cukrzycę, przewlekłe zapalenie trzustki, w tym spowodowane alkoholem (!), predyspozycję genetyczną (rodzinny rak trzustki, zespół FAMMM, dziedziczny rak piersi i jajnika, zespół Peutz-Jeghersa, zespół Lynch, dziedziczne zapalenie trzustki, mukowiscydoza, rodzinna polipowatość gruczolakowata jelita grubego FAP). Z zespołów uwarunkowanych genetycznie najwyższe ryzyko, bo nawet 50%, stanowi rodzinne występowanie raka trzustki. W populacji ogólnej r
ak trzustki częstszy jest w wieku średnim oraz podeszłym. 

    OBJAWY RAKA TRZUSTKI
Objawy raka trzustki zależą od stopnia zaawnsowania choroby, od lokalizacji guza w konkretnej części trzustki, od obecności naciekania nowotworu na narządy sąsiadujące oraz od obecności przerzutów. 

Raki we wczesnym stadium wywołują minimalne i często bardzo niespecyficzne objawy, które można pomylić z objawami innych schorzeń brzusznych. Symptomy te obejmują dyskomfort w nadbrzuszu, niestrawność, nudności, zgagę, pobolewania brzucha. W stadiach bardziej zaawnsowanych dołączają się osłabienie, utrata apetytu, świąd skóry, żółtaczka, zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych, zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna, objawy dermatologiczne. W badaniach laboratoryjnych wykryć można cukrzycę. Raki w stadium najbardziej zaawansowanym są powodem pojawienia się takich objawów jak wyniszczenie, wodobrzusze, duszność.  

    PROFILAKTYKA RAKA TRZUSTKI
Profilaktyka raka trzustki polega na niepaleniu papierosów, nienadużywaniu alkoholu, zapobieganiu otyłości, w tym na utrzymywaniu regularnej i umiarkowanej aktywności fizycznej oraz zdrowej diety. Badania przesiewowe przy pomocy diagnostyki obrazowej przeprowadzane są w wyselekcjonowanych przypadkach, np. 
u osób z obciążeniem rodzinnym, u pacjentów z zespołami uwarunkowanymi genetycznie, czy z przewlekłym zapaleniem trzustki. Ogólnopopulacyjne programy screeningowe nie są prowadzone.

   USG WE WCZESNYM WYKRYWANIU RAKA TRZUSTKI
U osób z czynnikami ryzyka, po konsultacji z lekarzem, wskazane może być regularne wykonywanie badania USG jamy brzusznej, w szczególności biorąc pod uwagę, iż większość lokalizacji raka dotyczy głowy trzustki, czyli obszaru, który u większości pacjentów jest łatwy do zobrazowania w USG. Trudności w obrazowaniu narządu dotyczyć mogą głębokich obszarów ogona trzustki oraz osób z dużą otyłością. Trudności te w części przypadków mogą być zniwelowane, gdy badanie USG wykonywane jest przez doświadczonego lekarza.

    BADANIA DIAGNOSTYCZNE
Obrazowe badania diagnostyczne wykonywane w przypadku raka trzustki obejmują badanie USG jamy brzusznej,
badanie USG z kontrastem (CEUS)endoskopowe badanie USG (EUS), badanie TK, MRI, cholangio-MRI, PET. Biopsji guza trzustki nie wykonuje się w każdym przypadku. W ramach diagnostyki różnicowej objawów przeprowadzane są również badania endoskopwe przewodu pokarmowego, czyli gastroskopia oraz kolonoskopia

W badaniach laboratoryjnych w przypadku raka trzustki stwierdzić można, lecz nie w każdym przypadku, podwyższone poziomu markera CA19-9, CEA, glukozy (cukrzyca), odczynu Biernackiego OB, bilirubiny, a obniżony poziom hemoglobiny. Poziom chromograniny A wzrasta w nowotworach endokrynnych trzustki. 

    LECZENIE RAKA TRZUSTKI
Podstawą leczenia raka trzustki jest zabieg chirurgicznej resekcji całości guza (operacja radykalna). Kwalifikację do zabiegu przeprowadza się na podstawie oceny stadium zaawansowania w klasycznej skali TNM, w którym T oznacza stopień miejscowego zaawansowania nowotworu, N zajęcie węzłów chłonnych, a M obecność przerzutów. Operacja guza trzustki jest zabiegiem rozległym, poważnym i o podwyższonym ryzyku okołooperacyjnym. Usunięcie guza nie zawsze jest równoznaczne z całkowitym wyleczeniem, gdyż fragmenty guza lub komoróki nowotworowe mogą pozostać w organizmie. Z tego powodu stosuje się uzupełniającą pooperacyjną terapię adiuwantową, która obejmuje podawanie chemioterapeutyków (np. 5-fluorouracyl, gemcytabina, kapecytabina, cisplatyna, folinian wapnia) 
oraz leków biologicznych.

Ze względu na często zbyt zaawansowany proces chorobowy w momencie rozpoznania nie każdy przypadek nadaje się do radykalnej operacji, a w takich sytuacjach stosuje się leczenie paliatywne. Paliatywne leczenie chirurgiczne obejmować może resekcje łagodzące oraz operacje omijające (umożliwiają odpływ żółci). W leczeniu paliatywnym stosuje się również radioterapię śródoperacyjną oraz chemioterapię.

Po operacjach trzustki w większości przypadków rozwija się cukrzyca, a z tego powodu niezbędne jest wdrożenie leczenia insuliną. W procesie leczenia raka trzustki ważnymi elementami są również wspomaganie żywieniowe oraz psychologiczne.

    BADANIA KONTROLNE PO LECZENIU
Po operacji raka trzustki niezbędna jest regularna kontrola medyczna w aspekcie wczesnego wykrycia wznowy lub przerzutów, leczenia przeciwbólowego, czy leczenia pooperacyjnej cukrzycy.


Dziękujemy uprzejmie za przeczytanie artykułu. Napisz do nas, jeśli potrzebujesz zarezerwować konsultację u gastrologa, wykonać badanie USG, endoskopię przewodu pokarmowego lub kompleksowy przegląd stanu zdrowia. Zespół lekarzy w Opiece Medycznej Golden Care od 2011 roku służy pomocą!

 

Niniejszy informator nie zastępuje konsultacji lekarskich, które stanowią podstawę podejmowania decyzji diagnostycznych i terapeutycznych.